Ja, my, oni - Poradnik Psychologiczny POLITYKI – e-wydanie – Jak być dziś kobietą jak mężczyzną

Kryzys, czy już samo jego widmo, nikogo nie pozostawia psychicznie obojętnym. Nie chodzi nawet o strach przed konkretnym zagrożeniem - niewypłacalnością kredytową, utratą pracy czy majętności, ale o dotykający teraz wiele osób lęk - tym bardziej wyniszczający, im bardziej jego powód jest nieuchwytny, trudny do nazwania. Nie przypadkiem filozofowie, ekonomiści, socjolodzy dostrzegają nie tylko załamanie ekonomicznej sprawności świata zachodniego, do którego 20 lat temu Polska dołączyła, ale też korozję obowiązującej tu wizji człowieka. Jest tak, jakby jakiś dewastujący wirus dotknął nie tylko świata finansów, lecz wielu - wydawałoby się - oczywistych wartości, które człowiek nowoczesny powinien wyznawać, i celów, do których powinien dążyć.

Powszechny stan niepokoju i zagubienia ma swoje uzasadnienie, jeśli bowiem kryzys coś boleśnie obnaża, to właśnie miałkość celów, napędzających bodaj większość z nas przez ostatnie lata. Praca, kariera, budowa domu, samochód, lokata, kredyt... Bardziej niż sobą człowiek bywał klientem, pracownikiem, szefem. Widział nie tyle siebie, ile siebie w relacji z bankiem, z firmą, ze swoim społecznym otoczeniem. Zagonił się w niekończącym się wyścigu, zatopił we wszechobecnej konkurencji. A teraz pryskają rozmaite iluzje, przede wszystkim zaś ta, że na zgromadzeniu zestawu dóbr konsumpcyjnych i prestiżu da się zbudować życiową satysfakcję.

Więc naturalne, że tylu z nas potrzebuje pocieszenia, oparcia, poczucia sensu. Gdzie indziej ich szukać, jak nie w sobie i wśród najbliższych? W tym właśnie nasze wydawnictwo ma pomóc.

Polityka wydaje od bez mała trzech lat cieszący się uznaniem czytelników dodatek Pomocnik Psychologiczny. Staramy się łączyć tam nowoczesną, akademicką wiedzę psychologiczną z nienarzucającym się poradnictwem, a przede wszystkim służyć czytelnikom pomocą przy autorefleksji. Teraz postanowiliśmy tę wiedzę wzbogacić, uzupełnić i uporządkować tak, by ułożyła się ona w systematyczny i przystępny wykład tego, co dziś wiadomo o człowieku. Zróbmy więc sobie antrakt na zastanowienie się nad sobą.

Wydawać by się mogło – i ciągle większości z nas się wydaje – że świat jest urządzony wedle prawideł, z których przynajmniej kilka ma charakter oczywisty, stały, fundamentalny. Czyż przekonanie, że człowiek jest albo kobietą, albo mężczyzną, tertium non datur (a jeśli nawet, to jest owo tertium wynaturzeniem i wymaga natychmiastowej korekty), nie należy do fundamentu, na którym zdecydowana większość spośród nas buduje wyobrażenie świata i sensu własnego w nim istnienia? Większość wszak próbuje wywiązać się z roli przypisanej nam – jak uważamy w zależności od światopoglądu – przez Boga, naturę, odwieczny porządek rzeczy. Chce sprostać powołaniu matki albo ojca. Męża czy żony. Chce być kobietą lub mężczyzną z prawdziwego zdarzenia.
Cóż, ludzkość kilka razy musiała sprostać sytuacji, gdy ktoś stawiał na głowie powszechnie obowiązujące przekonania, choćby na temat funkcjonowania Wszechświata czy czasu i przestrzeni. Nie jest tak, iżby właśnie objawił się ostatnio Kopernik bądź Einstein, gotów ogłosić, że przekonanie o dwu postaciach, w jakich objawia się człowiek, to złudzenie i nieprawda. Ale też współczesna kultura zachodnia namawia nas, by akceptować płciowe i seksualne odmienności, przeformatować role w rodzinie, a władzę – choćby ustawową stymulacją – podzielić po równo między kobiety i mężczyzn.
Nauka, przy intensywnym udziale psychologii, dopowiada: jeśli nawet kobiety od mężczyzn odróżnia budowa i funkcje niektórych narządów ciała, to różnice w dziedzinie intelektu, osobowości, potrzeb, emocji są statystycznie nieistotne, a jeśli istnieją, to za przyczyną wielowiekowego treningu do takiej, a nie innej roli i uciążliwych społecznych stereotypów. No, może coś tu mają do rzeczy hormony – heroicznie oponują niektórzy uczeni, może testosteron czyni mężczyzn nieco odmiennym (przyznają: podlejszym) gatunkiem, ale w kobietach pierwiastek męski potrafi donośnie się odezwać, podobnie jak w mężczyznach – żeński. Więcej, uznanie zdobywa pogląd, że płeć to w istocie kontinuum, gdzie każda jednostka ma swoje niepowtarzalne miejsce; słowem – nie dwie płcie na świecie, ale tyle, ilu ludzi.
Choćbyśmy na co dzień nie zawracali sobie tym zbytnio głowy, to wcześniej czy później życie skonfrontuje nas z zagadką płci. Z żoną, która zażąda od ciebie – wieloletniego męża – tak niedostępnej dla mężczyzn operacji jak nazwanie uczuć. Z podwładnym, którego zdziwi twoja stanowczość jako szefowej. Z sąsiadem, który niedawno był twoją sąsiadką. Z narodzinami bratanka? bratanicy? – dziecka, którego płeć wyjaśni się w okresie dojrzewania. Z własnym dzieckiem, które przedstawi życiowego partnera tej samej płci.
Spieszymy z wiedzą, jak nauka dzisiaj rozumie sens istnienia płci (sygnalizując, że w niektórych sprawach nie ma uzgodnionej odpowiedzi, a sporów nie uważa się za zakończone). I z poradą, jak się odnaleźć wobec sensacji i obyczajowych przewrotów, jakich dostarcza nam współczesność. Pytanie, jak być kobietą, jak mężczyzną, w najmniejszym stopniu nie brzmi dziś banalnie.